Cildinizde tekrarlayan kızarıklıklar, kaşıntı, pullanma, kabuklanma gibi şikâyetleriniz mi var? Özellikle saçlı deride, kaş aralarında, burun kenarlarında, kulak çevresinde ya da vücutta kırmızı ve pul pul dökülen alanlar mı oluşuyor? Bu belirtiler sıklıkla seboreik dermatit ya da egzama adı verilen iki yaygın ama farklı cilt hastalığının habercisidir.
Hem seboreik dermatit hem de egzama; kronik, tekrarlama eğiliminde olan, kişilerin yaşam kalitesini düşürebilen cilt hastalıklarıdır. Bu yazıda her iki hastalığı tüm yönleriyle detaylandıracağız: Sebepleri, belirtileri, türleri, ayırıcı tanıları, dermatolojik tedavi yaklaşımları ve evde bakım önerileri…
Seboreik Dermatit Nedir?
Seboreik dermatit; cildin yağlı bölgelerinde (seboreik bölgeler) görülen, iltihaplı, kızarık ve kepekli döküntülerle seyreden kronik bir cilt hastalığıdır. Sıklıkla saçlı deri, kaşlar, burun kenarları, kulak arkası, göğüs ortası ve sırt gibi bölgelerde ortaya çıkar.
Seboreik Dermatit Kimlerde Görülür?
- 3 grup öne çıkar:
- Bebekler: “Konak” adıyla bilinir.
- Ergenlik sonrası ve yetişkinlik: En sık görülen dönem.
- İleri yaş: Parkinson gibi nörolojik hastalıklarla birlikte artabilir.
Seboreik Dermatit Neden Olur?
Tam nedeni bilinmese de aşağıdaki faktörlerin etkili olduğu düşünülür:
- Malassezia adı verilen mantar türünün cilt florasında artışı
- Yağlı cilt yapısı (sebum artışı)
- Genetik yatkınlık
- Bağışıklık sisteminin dengesiz çalışması
- Stres ve psikolojik faktörler
- Hormonal değişiklikler
- Soğuk hava, düşük nem, yetersiz güneş ışığı
Seboreik Dermatit Belirtileri
- Sarımsı renkli, yağlı görünümlü kepeklenme
- Kızarıklık ve pullanma
- Zaman zaman kaşıntı ve yanma
- Saç dökülmesine eşlik edebilir
- Bazen göz kapaklarında bile görülebilir (blefarit ile karışabilir)
Egzama (Dermatit) Nedir?
Egzama, cildin iltihaplı, kaşıntılı, bazen sızıntılı lezyonlar oluşturduğu geniş bir hastalık grubudur. Egzama tek bir hastalık değil; birçok farklı dermatit tipinin genel adıdır.
Egzama Türleri
- Atopik Dermatit
- En sık görülen egzama türüdür.
- Genellikle çocuklukta başlar, alerjik bünyelerle ilişkilidir.
- Ciltte kuruluk, yoğun kaşıntı ve zaman zaman sızıntı vardır.
- Kontakt Dermatit (Temas Egzaması)
- Cilt, bir maddeyle temas sonucu reaksiyon gösterir.
- Tahriş edici (deterjan, sabun) ya da alerjik (nikel, parfüm) olabilir.
- Nummuler Egzama
- Madeni para şeklinde dairesel lezyonlarla seyreder.
- Genellikle bacak ve kollarda görülür.
- Dishidrotik Egzama
- El ve ayaklarda su dolu kabarcıklarla başlar.
- Yoğun kaşıntı eşlik eder.
- Seboreik Egzama
- Seboreik dermatitle örtüşen bölgelerdedir ama kaşıntı ve inflamasyon daha belirgindir.
Egzama ve Seboreik Dermatit Arasındaki Farklar
| Özellik | Seboreik Dermatit | Egzama (Atopik/Kontakt) |
|---|---|---|
| Görüldüğü yerler | Yüz, saçlı deri, kulak arkası | Dirsek içi, diz arkası, eller |
| Görünüm | Yağlı, kepekli, kırmızı | Kuru, çatlak, bazen sızıntılı |
| Kaşıntı | Hafif-orta | Şiddetli |
| Sebep | Malassezia mantarı, sebum artışı | Alerjik veya tahriş edici nedenler |
| Mevsimsel değişim | Kışın artar | Mevsimsel değişebilir |
Dermatolojik Tedavi Yöntemleri
Seboreik dermatit ve egzama tedavileri hastalığın tipine, şiddetine ve etkilenen bölgeye göre değişkenlik gösterir. Aşağıda medikal ve destekleyici tedavi yöntemlerini ayrı ayrı ele alıyoruz.
1. Topikal (Lokal) Tedaviler
a. Medikal Şampuanlar (Saçlı deri için)
- Ketokonazol, Ciclopirox, Zink pirition içeren şampuanlar
- Salisilik asit ve katran içerikli şampuanlar pullanmayı azaltır
- Haftada 2–3 kez düzenli kullanım önerilir
b. Kremler ve Merhemler
- Antifungal kremler (ketokonazol, mikonazol): Seboreik dermatit tedavisinde
- Kortikosteroid kremler (doktor kontrolünde): Egzamada şiddetli kaşıntıyı bastırmak için kısa süreli kullanılır
- Kalsinörin inhibitörleri (takrolimus, pimekrolimus): Özellikle yüz ve göz çevresinde güvenlidir
- Barriyer onarıcı nemlendiriciler: Egzama için temel tedavi
2. Sistemik Tedaviler
- Oral antifungaller: Dirençli seboreik dermatit vakalarında (flukonazol, itrakonazol)
- Antihistaminikler: Egzamada kaşıntı kontrolü için
- Ağızdan kortizon: Nadiren, kısa süreli şiddetli egzama ataklarında
- İmmünmodülatör tedaviler (atopik dermatit için): Siklosporin, dupilumab gibi biyolojik ajanlar
3. Işık ve Lazer Tedavileri
- Dar bant UVB fototerapi: Atopik egzama ve kronik dermatitlerde etkili
- Excimer lazer: Lokalize lezyonlarda
Evde Bakım ve Destekleyici Önlemler
1. Doğru Cilt Temizliği
- Sabun içermeyen, pH dengeli, parfümsüz temizleyiciler kullanılmalıdır
- Aşırı sıcak su kullanılmamalıdır
- Temizleme işlemi günde 1–2 kez ile sınırlı olmalıdır
2. Nemlendirici Kullanımı
- Egzama ve seboreik dermatitte tedavinin temel taşıdır
- Duş sonrası ilk 3 dakika içinde uygulanmalı
- Günde en az 2 kez, tercihen seramid, gliserin, hyaluronik asit içeren ürünler
3. Kaşıntıyı Önleme
- Soğuk kompres uygulanabilir
- Tırnaklar kısa tutulmalı
- Pamuklu kıyafetler tercih edilmeli
4. Tetikleyicilerden Kaçınma
Seboreik dermatitte:
- Stres, yetersiz uyku, aşırı yağlı saç ürünleri
- Sık sık föne maruz kalmak
Egzamada:
- Alerjenler (toz, polen, hayvan tüyü)
- Deterjan, sabun, nikel, parfüm
- Terleme ve yünlü kıyafetler
Sık Sorulan Sorular
- Seboreik dermatit bulaşıcı mıdır?
Hayır, kesinlikle bulaşıcı değildir. - Egzama tamamen geçer mi?
Bazı egzama türleri çocuklukta geçebilirken, diğerleri kronik seyredebilir. Ancak kontrol altına alınabilir. - Kortizonlu krem zararlı mı?
Doktor kontrolünde, kısa süreli ve doğru bölgede kullanıldığında güvenlidir. Uzun süreli kullanımda incelme, telenjiektazi gibi yan etkiler görülebilir. - Bebeklerde seboreik dermatit nasıl tedavi edilir?
Hafif durumlarda bebek yağı ve yumuşak fırçalama yeterlidir. Dirençli vakalarda bebekler için uygun antifungal şampuanlar ve kremler kullanılabilir. - Diyetle ilişkisi var mı?
Bazı hastalarda süt, gluten, yumurta gibi gıdaların eliminasyonu semptomları azaltabilir. Özellikle atopik egzamalı hastalarda dikkatli diyet planlaması gerekebilir.
Sonuç
Seboreik dermatit ve egzama; yaşam kalitesini etkileyen, görsel rahatsızlık oluşturan ve genellikle kronik seyreden cilt hastalıklarıdır. Ancak günümüzde dermatolojik tedavilerle bu sorunlar etkin şekilde yönetilebilmektedir. En önemlisi, her hastanın cilt yapısına ve semptomlarına özel bireyselleştirilmiş bir tedavi planı uygulanmasıdır.
Unutmayın, doğru tedavi ve düzenli cilt bakımıyla sağlıklı, konforlu ve berrak bir cilde kavuşmanız mümkün.
